Türk Mutfağı Tanıtım Faaliyetlerinin Gastrodiplomasi Kavramı Açısından İncelenmesi
Serkan Yiğit
Cinucen Okat
Özet
Yüzyıllardır mutfakların diğer ülkeler ile olan ilişkilerde güç ve iletişim aracı olarak kullanılması kavramı; “Gastrodiplomasi” olarak adlandırılmaktadır. Gastrodiplomasi en kısa ifadeyle; bir ülkenin sahip olduğu mutfak kültürünün kültürlerarası etkileşim aracı olarak kullanılması olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olan, Tanıtma Genel Müdürlüğü’nün gerçekleştirmiş olduğu Türk mutfağı tanıtım faaliyetlerinin gastrodiplomasi kavramı açısından incelemektir.
Bu amaçla, Tanıtma Genel Müdürlüğü tarafından 2014 yılından itibaren yayınlanan on altı tanıtım bülteni içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmanın bir diğer amacı ise; arama motoru verilerinden faydalanarak, Türk mutfağının tanıtımı için hedef ülkeleri listeleyebilmektir. Çalışma kapsamında, içerik analizi ile incelenen on altı tanıtım bülteninde; Türk mutfağı ile ilgili on dört adet gastrodiplomasi faaliyeti tespit edilmiştir. Ayrıca Türk mutfağını arama motoru üzerinden en çok arayan on ülke belirlenmiştir.
Giriş
Günümüz dünyasının küresel bir sisteme dönüşmesiyle birlikte, ülkeler birbirleri ile hem ticari hem de kültürel anlamda yakınlaşmışlardır. Küreselleşme kavramıyla, ülkeler arasındaki sınırlar ortadan kalkmıştır. Ortadan kalkan sınırlar, farklı ülkelerde yaşayan insanların, yeni kültür, ülke ve mutfaklar ile tanışmasında kolaylık sağlamıştır (Türker, 2018: 15).Dünyanın küresel bir yapı alması, ulusal mutfakları da etkilemiştir.
Mutfakların küreselleşmesi ile insanlar, farklı ülke ve mutfak kültürlerine ait yiyecek ve içecekleri dünyanın her yerinde bulma imkanına kavuşmuşlardır (Yurdigül, 2010:152). Mutfaklar aracılığıyla gerçekleşen kültürel yakınlaşmalar olumlu olarak kabul görmesine rağmen, kültürel değerlerin giderek birbirine benzemeye başlaması da göz önünde bulundurulmalıdır. Ancak toplumlar arasında; din, gelenek, görenek ve mutfak kültürü gibi farklılıklar devam etmektedir.
Toplumlar bu gibi farklılıkları üstün ayrıcalıklar olarak dünyaya sunma ihtiyacı duymaktadırlar (Yağmurlu, 2019: 1184).
Gastronomi ve mutfak biliminin ve gastronomi turizminin son yıllarda artan popülerliği ile ülkeler ve kültürler, kendilerine ait olan yiyecek ve içecekleri markalamaktadırlar (Gürbüz vd., 2017: 125). Ülkeler, gastronomik değer taşıyan ürünlerini markalayarak; ulusa ait olan bir imgenin, beraberinde yemeğe veya ürüne geçebilmesini sağlamaktadırlar. Bu aktarım ulusal mutfağın, başka toplumlar üzerinde etkili olabilmesine ve kendi değerlerini iletebilmesi adına bir köprü vazifesi görmektedir (Yurdigül, 2010: 152).
İnsanların yemek tercihleri; büyüdükleri yer, sahip oldukları kültür, ait oldukları gruplar ve içinde yaşadıkları toplumsal mekanlar ile şekil kazanmaktadır (Stajcic, 2013: 5). Diğer bir ifadeyle, insanların yedikleri ve pişirdikleri yemek, kim olduklarına dair pek çok bilgiyi aktarabilmektedir (Fonseca, 2008: 29). Bu yargı “İnsanın kim olduğu ne yediğinden anlaşılır” atasözüyle de desteklenmektedir (Gürsoy, 2005: 389). Bu nedenle, farklı kültürleri tanımada, ulusal mutfak kültürünün etkisi büyüktür.
Günümüz turistlerinin farklı kültürleri tanıma isteği, ulusal mutfak kültürlerinin ilgi odağı olmasına neden olmaktadır. Turistleri sadece farklı yerler görmek amacıyla değil, aynı zamanda farklı kültürlere ait yiyecekleri de deneyimlemek amacıyla da seyahatler düzenlemektedirler. Farklı kültürlere ait olan yiyeceklerin deneyimlenmesi, sadece fizyolojik açıdan bir ihtiyacın giderilmesi değil, aynı zamanda sosyolojik açıdan da kültürün mutfak üzerinden okunması olarak yorumlanabilmektedir.
Artan gastronomi turizmi hareketliliği içerisindeki turistler, farklı kültürleri tanıma faaliyetleri içerisinde sıklıkla yerel yemekleri denemektedirler (Yuan, 2015: 16). Bunun nedeni olarak da; ulusal mutfak ürünlerinin, toplum veya ülke kültürü hakkında derinlemesine bilgiler içermesi ve kültür kavramının mutfaklar üzerinden okunabilmesi gösterilebilmektedir. Ülkeler veya bölgeler, gastronomi turizminin ekonomik getirilerinin son yıllarda artış göstermesiyle ulusal mutfakları, çekicilik unsuru olarak kullanılmaktadırlar.
Bu getirilerden daha fazla yararlanmak isteyen ülkeler veya bölgelerin, ulusal mutfaklarınıkapsamlı bir şekilde tanıtması gerekmektedir. Ulusal mutfak ürünlerinin, coğrafi işaretler kapsamına alınması ve UNESCO’nun somut olmayan kültürel miras listelerinde ulusal mutfak ürünlerine yer vermesi gibi olaylar gastronomi turizmine olan ilginin artmasına neden olmuştur. Ulusal mutfak kültürleri içerisinde bu gibi tescilli ürünlerin bulunması, yerelliğe ve otantikliğe önem veren turistler bakımından olumlu karşılanmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, Türk mutfağı tanıtım faaliyetlerinin gastrodiplomasi kavramı açısından incelemektir. Bu amaçla, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyetlerini yürüten Tanıtma Genel Müdürlüğü’nün yayınlamış olduğu tanıtım bültenleri içerik analizi ile incelenmiştir. Analiz gerçekleştirilirken, gastrodiplomasi faaliyetlerinin başarıya ulaşması için önemli olan iki ölçüt dikkate alınarak, bültenler incelenmiştir. Bu ölçütler; Türk mutfağı tanıtım faaliyetinin yurtdışında gerçekleşmiş olması ve bu faaliyetlerin sadece belli bir kesime değil topluma yönelik olması dikkate alınmıştır. Türk mutfağının tanıtım faaliyetlerinin ve tanıtım yapılan ülkelerin sayısının da arttırılması adına; arama motorlarının sunmuş olduğu veriler incelenerek öneriler geliştirilmiştir.
Kavramsal Analiz
Ülkelerin birbirlerini askeri ve ekonomik güçleri dışında, sosyal ve kültürel değerler ile etkileyebilmesi literatürdeyumuşak güç olarak değerlendirilmektedir (Hussin, 2018: 1). Ülkelerin ulusal mutfakları da, toplumların yumuşak gücü olarak son yıllarda literatürde yerini almıştır. Ulusal mutfakların, yumuşak güç olarak değerlendirilmesiyle beraber; mutfaklar, diğer ülkeler ile iletişim kurmada bir yöntem haline gelmiştir.
Mutfakların yumuşak güç olarak değerlendirilmesinin temelinde, yemeğin insanların tüm duyularına hitap edebilmesi özelliği yatmaktadır (Aksoy ve Çekiç, 2018: 718). Farklı toplumların kalplerini ve zihinleri kazanmasında, yumuşak güç olarak kullanılabilen mutfak kültürleri; uluslararası ilişkilerde de yönlendirici ve düzenleyici bir rol alabilmektedir (Rockower, 2014). Yemeğin uluslararasında bir iletişim biçimi olarak kullanılması, son yıllarda ortaya çıkan bir olgu değildir. Yemeğin kültürler ve ülkeler arasında bir iletişim biçimi olarak kullanılması, Antik Yunan’a kadar uzanmaktadır (Türker, 2018:14). Yüzyıllardır mutfakların diğer ülkeler ile olan ilişkilerde güç ve iletişim aracı olarak kullanılması kavramı “Gastrodiplomasiyi” olarak adlandırılmaktadır.
Gastrodiplomasi en kısa ifadeyle; bir ülkenin sahip olduğu mutfak kültürünün kültürlerarası etkileşim aracı olarak kullanılması olarak tanımlanmaktadır (Chapple-Sokol, 2013: 162; Rockower, 2012: 235). Gastrodiplomasinin temelinde, kültürel diplomasi yer almaktadır. Bu nedenle gastrodiplomasi kavramı, incelenmeden önce kültürel diplomasi kavramı açıklanmalıdır.
Kültürel diplomasi; “toplumlar arasındaki ilişkilerin kuvvetlendirilmesi, sosyal ve kültürel işbirliğin sağlanması adına düşüncelerin, değerlerin, geleneklerin ve diğer kültürel kimlik ögelerinin karşılıklı değişimi” olarak tanımlanmaktadır (CulturalDiplomacy Dictionary, 2013: 29). Ülkelerin birbirleriyle olan ilişkilerinde müzik, dans, edebiyat ve spor gibi kültürel unsurların yanı sıra mutfak kültürü de ilişkileri kuvvetlendirmek amacıyla diplomatik amaca hizmet edebilmektedir (Gecowetts, 2015).
Mutfaklar aracılığı ile toplumlar arasında iletişim ve etkileşim kurmanın bir diğer yöntemi ise kuliner diplomasidir. Gastrodiplomasi faaliyetlerinin tam olarak anlaşılabilmesi adına, gastrodiplomasi ile kuliner diplomasi faaliyetlerinin farklılıkları ortaya konmalıdır. Kuliner diplomasi, resmi devlet kurumlarının veya hükümetlerin, ülkeye ait olan yiyecek ve içecekleri veya ulusal mutfak kültürünü, diplomatik amaçlara yönelik kullanılması olarak ifade edilebilmektedir (Türker, 2018: 16).
Kuliner diplomasiye; devlet başkanlarının, büyükelçilerin ve diğer mevkilerde bulunan kişilerin ziyaretleri sırasında verilen resmi yemekler, örnek olarak gösterilebilmektedir. (Karaca, 2015). Gastrodiplomasi ve kuliner diplomasi kavramlarını birbirlerinden ayıran temel fark; gastrodiplomasinin kapsam olarak daha geniş kitleleri etki altına almaya çalışmasıdır. Kuliner diplomaside temel amaç, mutfaklar aracılığıyla yumuşak güç elde edebilmektir. Bu nedenle, gastrodiplomasi kavramı kuliner diplomasinin üst başlığı şeklinde yorumlanabilmektedir.
Gastrodiplomasi kavramı, ilk kez 2002 yılında “The Economist” dergisinde “Küresel Tai” başlıklı bir makalede ortaya atılmıştır. Bumakale; Tayland hükümetinin, küresel anlamda Tai mutfağını teşvik etmeye yönelik gerçekleştirdiği faaliyetlerikonu almaktadır. Bu faaliyetler; Tai mutfağının yabancılar tarafından keşfedilmesine ve sevilmesine aracılık ederek, Tai mutfağı aracılığı ile Tayland’a daha fazla turist çekebilme ve diğer ülkeler ile ilişkileri geliştirebilme amacı içerisindedir (TheEconomist, 2002).
The Economist’te yayınlanan makaleden yola çıkarak, gastrodiplomasi kavramının temelinde; kültürel diplomasi, yumuşak güç ve ulus mutfağının markalaştırılması öğeleri yer almaktadır (Ichijo ve Ranta, 2016:150). Kültürel diplomasinin bir parçası olan ulusal mutfaklar aracılığıyla; insanlar, devletler ve kültürler arasında bir köprü kurulması amaçlanmaktadır. Toplumlar arasında etkileşimin ve işbirliğinin geliştirilmesi umuduyla, kültürler arası bir anlayışın yaratılması gastrodiplomasinin felsefesini oluşturmaktadır (Sokol, 2013: 162; Zhang, 2015: 569).
Ruddy (2014) Amerika’da yapmış olduğu araştırmada, farklı ülke mutfaklarına ait yiyecekleri katılımcılara sunmuştur. Araştırmanın amacı, katılımcıların farklı ülke mutfaklarına ait olan yiyecekleri tükettikten sonra, ülke imajları hakkındaki algılarının değişip değişmediğini ölçmektir. Araştırmanın bulguları arasında; katılımcıların % 55,71’i bir ülkenin ulusal yiyeceğini deneyimledikten sonra, o ülke veya kültüre ait görüşlerinin değiştiği bulgusu yer almaktadır. Bu ülkeler arasında Etiyopya, Türkiye, Tayland, Çin, Kore ve Lübnan yer almaktadır. Yine aynı araştırma kapsamında katılımcıların % 84’ü bir ülkenin ulusal mutfak kültürünü deneyimledikten sonra o ülkeye seyahat edebileceklerini belirtmişlerdir. Bu çalışmadan yola çıkarak; ülkeler hakkındaki imajların, yiyecekler aracılığıyla değişebileceği ve yemeğin çekicilik unsuru olarak da etkin bir şekilde kullanılabileceği sonucuna ulaşılabilmektedir.
İlgili Çalışmalar
Gastrodiplomasi, Türkiye’de yeni gelişmekte olan gastronomi literatürü açısından yeni bir kavramdır. Bu nedenle literatür taraması sırasında kısıtlı sayıda çalışmalara ulaşılmıştır. Bu çalışmalar:
“Diplomaside Özel Bir Alan: Gastrodiplomasi” isimli bölümde; gastrodiplomasi ve kuliner diplomasi kavramlarının gelişiminden bahsetmiştir.
"Gastronominin yumuşak güç olarak kullanımı üzerine bir inceleme" isimli çalışmalarında; Türkiye’de gerçekleştirilen gastrodiplomasi örneklerine yer vermişlerdir.
Tablo 1. Türkiye’deki Gastrodiplomasi Uygulamaları
Yıl | Uygulama | Kategori |
2004 | Turquality Projesi | Markalaşma Faaliyeti |
2010 | Geleneksel Türk Mutfağı Kampanyası | Tanıtım |
2011 | Geleneksel Tören Keşkeği | UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras |
2012 | Mesir Macunu Festivali | UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras |
2013 | Türk Kahvesi ve Geleneği | UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras |
2014 | Türk – Japon Yemek Kültürü Projesi | Diplomatik Etkinlik |
2014 | İnce Ekmek Yapım ve Paylaşım Geleneği (Ortak Dosya) | UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras |
2014 | Home Turkey Kampanyası | Tanıtım |
2014 | Gastrohunt Projesi | Tanıtım |
2015 | Hatay Gastronomi Şehri | UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı |
2015 | G 20 Zirvesinde Senkronize Servis | Hizmet Sektörü |
Kaynak: Aksoy ve Çekiç, 2018: 724.
Türker (2018), "Gastrodiplomasi Türk Mutfağının Tanıtımında Bir Araç Olabilir Mi? adlı çalışma-sında; gastrodiplomasi ve kuliner diplomasi kavramlarını inceleyerek, Türkiye'nin mutfak kültürü-nün tanıtımında gastrodiplomasinin nasıl kullanılabileceğini ortaya koymaya çalışmıştır.
Yöntem
Araştırmanın Amacı ve Önemi
Bu çalışmanın amacı, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olan Tanıtma Genel Müdürlüğü’nün gerçekleştirmiş olduğu Türk mutfağı tanıtım faaliyetlerinin gastrodiplomasi kavramı açısından incelemektir. Bu amaçla, Tanıtma Genel Müdürlüğü tarafından 2014 yılından itibaren yayınlanan on altı tanıtım bülteni içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmanın bir diğer amacı ise; arama motoru verilerinden faydalanarak, Türk mutfağının tanıtımı için hedef ülkeleri listelemektir. Gastronomi literatürü içerisinde yeni ve önemli olan gastrodiplomasi kavramını ve örneklerini ele alan bu çalışma önemli olarak görülmektedir.
Araştırmanın Sınırlıkları
Araştırmada veri kaynağı olarak sadece Tanıtma Genel Müdürlüğünün yayınlamış olduğu tanıtım bültenleri kullanılmıştır. Ayrıca Tanıtma Genel Müdürlüğünün internet sitesinde yaşanan teknik aksaklıktan dolayı yayınlanan son iki bültene erişilememiştir.
Bulgular
Tanıtma Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan tanıtım bültenlerinin içerik analizi ile incelenmesi sonucunda elde edilen veriler Tablo 2’de gösterilmektedir.
Tablo 2. Türk Mutfağının Tanıtımında Gerçekleştirilen Gastrodiplomasi Örnekleri
No | Etkinlik Tarihi | Yer | Etkinlik İsmi | Tanıtım Faaliyetleri |
1 | 2014 | Rusya | Türk Yemekleri Yarışması | Yarışmanın öncesinde ve sırasında, Türk aşçılar tarafından yemek gösterisi yapılmış, gösteri sırasında yemek yapım aşamaları Rus Aşçılık Okulu öğrencilerine ve Rus vatandaşlarına detaylı olarak anlatılmış, Türk Mutfağı hakkında bilgiler verilmiştir. |
2 | 2014 | İsviçre | Türk Mutfağı Tanıtım Günleri | Üç gün süren etkinlikte, ilk gün İsviçreli gazeteci ve bloggerlaraworkshop düzenlenmiş; ikinci ve üçüncü günde ise “Migros Club Schule” kursiyerlerine Türk Mutfağı ve yemek kültürü üzerine eğitim verilmiştir. |
3 | 2016 | Kanada | Türk Kahvesi Torontolularla Buluştu | Türkiye görselleri ile giydirilmiş bir araçla ülkemiz kültürünün önemli bir parçası olan ve UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesinde gösterilen “Türk Kahvesi”ni Torontolularla buluşturarak Kanadalıların ülkemiz kültürünü yakından tanıma fırsatı bulmasını sağlanmıştır. |
4 | 2016 | Fransa | 19. Yüzyılda İstanbul Mutfağı Tanıtımı | Yeditepe Üniversitesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü öğretim üyesi Özge Samancı’nın yazmış olduğu kitap Paris’te akademisyenler, ünlü yemek okulu temsilcileri ve çok sayıda davetlinin katıldığı bir etkinlikle tanıtılmıştır. |
5 | 2016 | Malezya | Türk Yemekleri Haftası | Kuala Lumpur’da bir otelde düzenlenen etkinlik kapsamında, Türk şeflerin hazırlamış oldukları yemekler katılımcılara sunulmuştur. Etkinliğin açılışına medya mensupları da davet edilmiştir. |
6 | 2017 | Avustralya | Taste of Turkey | Etkinlik boyunca Türk mutfağı ve kültürü hakkında bilgiler verilerek, katılımcılara Türk mutfağından örnekler sunulmuş ve yarışmalar düzenlenmiştir. |
7 | 2017 | Bahreyn | Bahreyn Türk Yemekleri Haftası | Türk aşçılar tarafından katılımcılara Türk mutfağından örnekler sunulmuştur. |
8 | 2017 | İspanya | Türk Mutfak Kültürü Haftası | Etkinliğe katılan şefler, hafta boyunca öğle ve akşam yemeklerinde beş ve yedi çeşitten oluşan tadım menüsü hazırlanarak; katılımcılara, gastronomi uzmanlarına, basın mensuplarına, sosyal medya fenomenlerine ve kanaat önderlerine Türk mutfağından örnekler sunulmuştur. |
9 | 2017 | Japonya | Türk Mutfağı Ansiklopedisi | Bakanlık tarafından desteklenen kitap 208 sayfa olarak basılmıştır. Kitabın içeriğinde Türk yemek tarifleri/menüleri ve yemek içerikleri anlatımı ile Türk yemek kültürü hakkında bilgiler yer almaktadır. |
10 | 2017 | Kanada | Türk Mutfağı Tanıtım Günü | Etkinlik kapsamında, Türk mutfak kültürü, geleneksel Türk ve Osmanlı Mutfağından örnekler katılımcılara sunulmuştur. |
11 | 2017 | Polonya | Geçmişten Günümüze Türk Kahvesi | Türk yemeklerini ve kültürünü tanıtmak amacıyla katılımcılara Türk kahvesi ikram edilmiştir. |
12 | 2018 | Çin | Türkiye Turizm Yılı Etkinliği Kapsamında Türk Mutfağı Haftası Etkinliği | Ziyaretçiler etkinlik çerçevesinde ikram edilen Türk mutfağına ait yemekleri tatma imkanı bulmuşlardır. Sarmadan, kuzu tandıra, çiğ köfteden baklavaya 01 birçok geleneksel Türk lezzetleri sunulmuştur. |
13 | 2018 | Çin | Tasting Kitchen Türkiye Sayısı | 2018 yılının Çin’de “Türk Yılı” olarak ilan edilmesinden sonra Türk mutfağının tanıtımı için gerçekleştirilen etkinliklerden birisidir. Çin’de ünlü ve çok satan dergilerden biri olan “Tasting Kitchen” da Türk mutfağının tanıtımı yapılmıştır. |
14 | 2018 | Ukrayna | Kamençi Türk Kahvesi Festivali | Düzenlenen festivalde, Türk kahvesinin tarihi ve özelliklerinden bahsedilerek katılan ziyaretçilere Türk kahvesi ikram edilmiştir. |
İçerik analizi ile incelenen on altı tanıtım bülteninde; Türk mutfağı ile ilgili on dört adet gastrodiplomasi faaliyeti tespit edilmiştir. Bültenlerin incelenmesi sırasında, birçok Türk mutfağı tanıtım faaliyetine rastlanılmıştır. Ancak çalışma kapsamında, belirlenen ölçütlere göre diğer tanıtım faaliyetleri dikkate alınmamıştır. Tanıtım faaliyetleri iki ülkede (Kanada ve Çin), diğer ülkelerde (Rusya, İsviçre, Fransa, Malezya, Avustralya, Bahreyn, İspanya, Japonya, Polonya, Ukrayna) birer kez gerçekleştirilmiştir. Tanıtma Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen Türk mutfağı tanıtım faaliyetleri dört başlık altında toplanmıştır. Bu başlıklar altında sıralanan çalışmalar Tablo 3’te gösterilmektedir.
Tablo 3. Türk Mutfağı Tanıtım Faaliyetlerinin Başlıklar Altında İncelenmesi
Etkinlik Başlığı | Yer ve Tarih | Etkinlik İsmi |
Türk Mutfağı Konulu Yemek Yarışmaları | Rusya - 2014 | Türk Yemekleri Yarışması |
Avustralya – 2017 | Taste of Turkey | |
Türk Mutfağı Kültürünü ve Tarihini Konu Alan Tanıtım Günleri/Haftaları | İsviçre – 2014 | Türk Mutfağı Tanıtım Günleri |
Malezya – 2016 | Türk Yemekleri Haftası | |
Fransa – 2016 | 19. Yüzyılda İstanbul Mutfağı Tanıtımı | |
Bahreyn – 2017 | Türk Yemekleri Haftası | |
İspanya – 2017 | Türk Mutfak Kültürü Haftası | |
Kanada – 2017 | Türk Mutfağı Tanıtım Günü | |
Çin – 2018 | Türkiye Turizm Yılı Etkinliği Kapsamında Türk Mutfağı Haftası Etkinliği | |
Türk Kahvesi Kültürünü ve Tarihini Konu Alan Etkinlikler | Kanada – 2016 | Türk Kahvesi Torontolularla Buluştu |
Polonya – 2017 | Geçmişten Günümüze Türk Kahvesi | |
Ukrayna – 2018 | Kamençi Türk Kahvesi Festivali | |
Türk Mutfağı Konulu Yayınlar | Japonya – 2017 | Türk Mutfağı Ansiklopedisi |
Çin – 2018 | Tasting Kitchen Türkiye Sayısı |
Tablo 3’te Türk mutfağı en fazla “Türk Mutfak Kültürünü ve Tarihini Konu Alan Tanıtım Günleri/ Haftaları” başlıklı etkinlikler ile tanıtılmıştır. Bu gibi etkinlikler halka açık olarak gerçekleştirildiğinden dolayı katılım sayısı yüksek olmaktadır. Gastrodiplomasi faaliyetlerinin temel amacı, ulusal mutfakları geniş kitleler ile buluşturabilmektir. Bu amaçla bu gibi etkinliklerin Türk mutfağının tanıtımına etkisi büyüktür.
Her bir ülke kendi mutfak kültürünü tanıtırken bir veya birden fazla ürününü ön plana çıkarabilmektedir. Yapılan araştırma kapsamında Türk mutfağının tanıtımında en çok kullanılan ulusal ürün “Türk Kahvesi” olmuştur. Türk kahvesi kültürü ve tarihi konulu çalışmalarda; Türk kahvesi kültürü ve tarihinden bahsedilmiştir. Ayrıca Türk kahvesinin kendine özgü olan pişirme ve sunum teknikleri de katılımcılara gösterilmiştir. Türk kahvesinin sahip olduğu tarih ve kültür ile Türk mutfağının otantikliğine vurgu yapılmaktadır. Ulusal mutfak ile özdeşleşen ürünler zihinlerde o ulus hakkında olumlu imaj bırakabilmektedir. Gastrodiplomasi açısından Türk kahvesi konulu etkinlikler; kültürlerarası ilişkilerde köprü vazifesi görebilmektedir.
Türk mutfağının tanıtılmasında kullanılan bir diğer yöntem ise; Türk mutfağı konulu yemek yarışmalarıdır. Bu tür yarışmalara hem profesyonel hem de amatör olarak mutfakla ilgilenen yarışmacılar katılmaktadır. Yarışmaya katılan katılımcılar, Türk mutfak kültürünü araştırarak bilgi edinmektedir. Hem profesyonel hem de amatör aşçılar edinmiş oldukları bu bilgileri, gündelik hayatlarında kullanarak Türk mutfağını tanıtabilmektedirler.
Bu tür yarışmaların yurtdışında faaliyet gösteren gastronomi okullarında yapılması da genç nesillerin Türk mutfağı hakkında bilgi edinebilmesine ve ilgi duyabilmesine olanak sağlamaktadır. Gastrodiplomasi açısından bu gibi yarışmalar; geniş kitlelere ulaşabilmesi ve ulus mutfağı hakkında merak uyandırabilmesi açısından son derece etkili yöntemlerdir.
Tanıtma Genel Müdürlüğü’nün düzenlemiş olduğu Türk mutfağı tanıtım faaliyetlerinden biri de “Türk Mutfağı Konulu Yayınlar”dır. Türk mutfağının sadece görsel etkinlikler ile tanıtılması yeterli olmamaktadır. Türk mutfağının bilimsel ve bilgilendirici yayınlar ile de desteklenmesi gerekmektedir. Geniş kitlelere ulaşma potansiyeline olan bu tür yayınlar sayesinde, Türk mutfağı tanıtım faaliyetlerinin kapsamı da genişleyebilecektir.
Türk Mutfağı Tanıtım Faaliyetleri İçin Hedef Ülkeler
Türk mutfağının tanıtım faaliyetlerinin ve tanıtım yapılan ülkelerin sayısının da arttırılması gerekmektedir. Bu amacı gerçekleştirebilmek için Türk mutfağına ilgi duyan hedef pazarların belirlenebilmesi gerekmektedir. Bu hedef pazarlar; turist gönderme potansiyeline sahip olan ülkeler arasından veya teknolojik veriler kullanılarak elde edilebilmektedir. Teknolojinin gelişmesiyle internet kullanımı giderek artmaktadır.
Artan internet kullanımı ile insanlar, araştırmak istedikleri konuları arama motorları üzerinden gerçekleştirmektedir. Bu arama motorları, yapılan aramaları birer veri haline getirerek kullanıcılara sunmaktadır. Çalışmanın bu kısmında dünyanın en büyük arama motorlarından biri olan “Google” aracılığıyla Türk mutfağının bir yıl içerisinde en çok hangi ülkelerde arandığı tespit edilmiştir.
“Google Trends” adı verilen arama istatistikleri ara yüzünde bir takım filtremeler yapılarak veri elde edilmiştir. Bu filtreler; konu başlığı, aramanın bölgesel mi dünya genelinde mi yapılacağı, zaman aralığı, konu kategorisi ve arama motoru seçilmektedir.
Şekil 1. Arama İstatistikleri Ara Yüzünde Gerçekleştirilen Filtremeler
Filtreme işlemlerinden sonra, Türk mutfağına 2 Eylül 2018 ile 4 Ağustos 2019 tarihleri arasında gösterilen ilgi grafiği Şekil 1’de gösterilmektedir. Bu şekil arama motorunun kendi geliştirildiği algoritma ile 0 ila 100 arası ilgi düzeyini göstermektedir. Sonuç olarak; Türk mutfağı, arama motorunda popüler olarak aranan bir konu olarak değerlendirilmektedir.
Şekil 2. Türk Mutfağını Arama Motorunda En Çok Arayan Ülkeler
Türk mutfağının, arama motorunda hangi ülkeler tarafından en çok arandığı Şekil 2’de yer almaktadır. Bu ülkeler yine arama motorunun kendi belirlemiş olduğu algoritmaya göre 0 ila 100 arası sıralanmaktadır. Sıralama aşağıdaki şekildedir:
1. Katar
2. Birleşik Krallık
3. Bahreyn
4. Avustralya
5. Yeni Zelanda
6. Birleşik Arap Emirlikleri
7. Umman
8. Kuveyt
9. Lübnan
10. Kıbrıs
Türk mutfağı;
arama motoru üzerinden, en fazla Ortadoğu ülkeleri tarafından arandığı gözlenmektedir. Son yıllarda Türkiye’nin, Ortadoğu ülkelerinden çok fazla turist alması, bu listenin nedenini açıklayabilmektedir. Özellikle de helal turizmin, Türkiye’de gelişmesi Ortadoğu’da yaşayan turistlerin ilgisini çekmektedir.
Sonuç
Ulusal mutfaklar, bir ulusun tanıtımında son derece etkili unsurlardandır. Ulusal mutfakların sahip oldukları; kültürel ve tarihsel zenginlikler, turistler açısından çekici bir unsur olarak görülmektedir. Ayrıca ulusal mutfaklar aracılığıyla, bir ülkede yaşayan kültür hakkında bilgiler de elde edilebilmektedir. Bu nedenle ulusal mutfaklar, kültürel bir iletişim aracı olarak kullanılmaktadır. Geleneksel Türk mutfak kültürü, ülkeler arasında etkili bir şekilde iletişim aracı olarak kullanılabilmektedir.
Gastrodiplomasi kavramının ortaya çıkmasında son derece etkili olan Tayland başta olmak üzere Asya ülkeleridir. Bu ülkeler yapmış oldukları gastrodiplomasi uygulamaları ile mutfakları kültürel iletişim aracı olarak kullanarak ülke turizmine katkı sağlamışlardır. Türkiye’de özellikle; “UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras” ve “UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı” gibi gastrodiplomasi uygulamalarına örnek olabilecek faaliyetleri gerçekleştirmiştir. Türk mutfağının, sahip olmuş olduğu tarihsel ve kültürel zenginlik göz önüne alındığında; bu gibi etkinliklerin sayısının artış göstermesi gerekmektedir.
İncelenen tanıtım bültenlerinden yola çıkarak; Tanıtma Genel Müdürlüğü’nün gerçekleştirmiş olduğuTürk mutfağı tanıtım etkinliklerinin sayısının az olduğu çalışma kapsamında tespit edilmiştir. Ancak yakın zamanda kurulan “Türkiye Tanıtım Ajansı” ile Türk mutfağı tanıtım faaliyetlerine ve özellikle de Türk mutfağının gastrodiplomasi faaliyetleri ile tanıtılması konusuna özen gösterileceği umut edilmektedir. Özellikle de Ruddy’nin (2014) yapmış olduğu çalışmadan yola çıkarak; ulusal mutfakların, ülkeler hakkındaki ön yargıları değiştirme potansiyeline sahip olduğu ortaya konmuştur.
Bu nedenle; gastrodiplomasi kavramının, Türkiye’nin mutfak kültürünü ve tarihini tanıtmak, kültürel etkileşim sağlamak ve Türk turizmini geliştirmek adına irdelenmesi gereken bir konudur.
Çalışmada, Türk mutfağının en fazla kullanılan arama motorunda en çok hangi ülkeler tarafından arandığı tespit edilmiştir. Türk mutfağının tanıtımı açısından, hedef ülkelerin belirlenmesi sürecine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. İlk on sırada yer alan ülkelerde, Türk mutfağı tanıtım etkinliklerinin dünyada başarılı olmuş gastrodiplomasi faaliyetleri incelenerek gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Bu çalışmanın gastronomi literatürü için yeni ve önemli bir kavram olan, gastrodiplomasi kavramının ele alması nedeniyle önemli olarak görülmektedir. Literatürdeki boşluk dikkate alındığında, gastrodiplomasi konulu kavramsal veamprik çalışmaların yapılması gerektiği görülmektedir.
KAYNAKÇA
Aksoy, M. & Çekiç, İ. (2018). Gastronominin yumuşak güç olarak kullanımı üzerine bir inceleme. 19. Ulusal Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı, 715-729.
Alan, G. A. E. (2016). Diplomaside özel bir alan: Gastrodiplomasi. G. A. Sancar (Editör). Kamu Diplomasisinde Yeni Yaklaşımlar ve Örnekleriçinde (109-127). İstanbul: Beta Yayıncılık.
Chapple-Sokol, S. (2013). Culinarydiplomacy: Breaking bread to win hearts and minds. The Hague Journal of Diplomacy, 8, 161-183.
CulturalDiplomacy Dictionary. (2013). http://www.culturaldiplomacy.org/culturaldiplomacynews/content/ pdf/Cultural_Diplomacy_Dictionary.pdf. (Erişim Tarihi: 09.08.2019).
Gecowets, V. (2015). Culinarydiplomacy vs gastrodiplomacy. http://www.conflictcuisine.com/culinarydiplomacy-vs-gastrodiplomacy/. (Erişim Tarihi: 09.08.2019).
Gürbüz, S.,ÖzaltaşSerçek, G. & Toprak, L. (2017). Mardin’in UNESCO yaratıcı şehirler ağında “Gastronomi Kenti” olabilirliğine ilişkin paydaş görüşleri, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(1), 124-136.
Gürsoy, D. (2005). Yemek üzerine denemeler. Toygar, K. ve Toygar, N. B. (Derleyen) Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar içinde. Ankara: THKATV Yayınları.
Hussin, H. (2018). Gastronomy, tourism and the softpower of Malaysia. Sage Open, 8 (4), 1-11.
Ichijo, A. & Ranta, R. (2016). Yemek ve ulusal kimlik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Karaca, K. (2015). Dönem ‘gastro-diplomasi’dönemi. https://www.dw.com/tr/d%C3%B6nem-gastrodiplomasi-d%C3%B6nemi/a-18232503. (Erişim Tarihi: 09.08.2019).
Rockower, P. S. (2012). Recipes for gastrodiplomacy. Place Branding and Diplomacy, 8, 235-246.
Rockower, P. S. (2014). Thestate of gastrodiplomacy. https://www.bidd.org.rs/the-state-of-gastrodiplomacy/.
(Erişim Tarihi: 22.08.2019).
Ruddy, B. (2014). Hearts, mind sand stomachs: Gastrodiplomacy and the potential of national cuisine in changing public perception of national image. https://www.bidd.org.rs/hearts-minds-and-stomachsgastrodiplomacy-and-the-potential-of-national-cuisine-in-changing-public-perception-of-nationalimage/. (Erişim Tarihi: 09.07.2019).
Stajcic, N. (2013). Understanding culture: Food as means of communicaiton. Hemispheres Studies on Cultures and Societies, 28, 5-14.
The Economist (2002). Food as an ambassador: Thailand’sgastro-diplomacy. https://www.economist.com/ asia/2002/02/21/thailands-gastro-diplomacy. (Erişim Tarihi: 24.08.2019).
Türker, N. (2018). Gastrodiplomasi Türk mutfağının tanıtımında bir araç olabilir mi?. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 14-29.
Yağmurlu, A. (2019). Kültürel diplomasi: Kuram ve pratikteki çerçevesi. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 12(2), 1182-1210.
Yuan, S. (2015). Reflections on local specialties and gastronomic tourism. Chinese Studies, 4, 15-19.
Yurdigül, A. (2010). Kültür endüstrisi bağlamında yemek kültürü eleştirisi.(Yüksek Lisans Tezi). Atatürk
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Has aşçıbaşı Ahmet ÖZDEMİR olarak kaynak gördüğüm:
Sn. Serkan Yiğit ve Sn. Cinucen Okat'a ilgili "Türk Mutfağı Tanıtım Faaliyetlerinin Gastrodiplomasi Kavramı Açısından İncelenmesi" isimli akademik çalışmaları için yürekten teşekkür eder mesleki yaşamlarında başarılar dilerim. Profesyonel mutfaklarda, ilgili araştırmalarda ve gastronomi dünyasında ihtiyacı olanlar tarafından mutlaka örnek olarak dikkate alınacaktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder